De zon komt vanaf 21 december elke dag een minuut of wat eerder op. En gaat telkens wat later onder. Stapje voor stapje geeft die gigantische brandende bol ons op het noordelijk halfrond het licht terug. Alles wat leeft begint letterlijk weer meer te leven. Komt uit de winterslaap gekropen, word actiever, gaat groeien, bloeien en bouwen.

Sinds anderhalf jaar heb ik het voorrecht om middenin een bos te wonen. Als ik wakker word of in slaap val hoor ik geen startende auto’s, geen dichtslaande voordeuren. Enkel de wind door de bomen, fluitende vogels, timmerende spechten en af en toe een langsrazende trein. Dat wel. Ongerepte natuur is in het dichtbevolkte Nederland uitgestorven.

Afgezien van de trein brengt wonen in het bos me letterlijk en figuurlijk dichter bij de natuur. Waar ik mijn eigen tempo kan volgen en ik niet kunstmatig word beïnvloed door straatverlichting en geluiden die het ritme van de dag bepalen. Of volle agenda’s waarin de ene na de andere afspraak staat. Een verademing, kan ik wel zeggen.

De tijd zonder klok

Middenin het bos wonen doet me de tijd voelen waarin de mens nog veel nauwer was verbonden met de natuur dan ik nu. Toen het fenomeen tijd alleen bestond in het opgaan en ondergaan van de zon en de maan, het veranderen van de seizoenen en de herhaling van deze voortdurende cyclus van het leven op aarde. Tijd was er enkel door te kijken en te leven volgens de mogelijkheden en de beperkingen van het licht, zoals dieren dat doen. In plaats van gekoppeld aan de cijfermatige indeling van een klok.

Stapje voor stapje uit mijn winterslaap

Hoe dan ook, sinds de duisternis de ochtend heeft verlaten kom ik gevoelsmatig uit mijn winterslaap gekropen. Stapje voor stapje. Heerlijk, want ik neem graag de tijd om ‘s ochtends wakker te worden. ‘s Avonds eten terwijl het nog licht is voelt als een cadeau. Om vervolgens de kinderen rond zonsondergang naar bed te brengen. Maar vannacht word ik in de ochtend teruggestoten in de tijd, terwijl we in de avond juist een sprong in de toekomst maken.

Zomertijd. Enkele decennia geleden bedacht door een stel blanke, weldenkende, maar minder voelende mannen, die geld en fossiele brandstoffen wilden besparen. Door de ‘normale’ tijd in het voorjaar en de zomer een uur vooruit te schuiven, waardoor het in de avond een uur langer licht zou zijn. Een zeer sympathiek, maar vooral rationeel idee, waarvan de effecten inmiddels totaal zijn achterhaald. Zo vonden we in de tussentijd de spaarlamp uit en werden stookvoorzieningen steeds zuiniger en duurzamer.

Elk voorjaar een collectieve jetlag

Bovendien delen steeds meer wetenschappers inzichten over de fysieke gevolgen van de tweejaarlijkse tijdswissel. Voor mij voelt het in ieder geval alsof we onszelf elk voorjaar een collectieve jetlag bezorgen. Met dat uur tijdsverschil gooien we iedereen in de ochtend terug de duisternis in, waardoor we minder melatonine aanmaken en ‘s avonds langer wakker blijven. Om vervolgens ‘s ochtends moeilijker uit bed te kunnen komen.

‘Zomertijd.
Enkele decennia geleden bedacht
door een stel blanke, weldenkende,
maar minder voelende mannen’

Er wordt wel vaker gezegd dat je lichaam binnen een dag of een week aan dat uur tijdsverschil is gewend. ‘Heerlijk’, zegt iedereen altijd over de lange lente- en zomeravonden. Maar is het je al eens opgevallen dat het maar liefst een maand duurt voordat de zon weer opkomt op het tijdstip waarop hij deze week opkomt? Vanmorgen, op zaterdag 28 maart, de laatste dag van de wintertijd, kwam de zon op om 6:23. Morgen, de eerste dag van de zomertijd, om 7:21. Pas op vrijdag 24 april komt de zon weer op om 6:23. Als we nog steeds vraagtekens plaatsen bij de oorzaak en het ontstaan van voorjaarsmoeheid, dan is dit in mijn ogen het antwoord. Want als de tijd een maand erover doet om de boel weer recht te trekken, waarom zou ons lichaam dan sneller zijn? En dat terwijl het juist de periode in het jaar is dat we actiever mogen en kunnen worden.

Idiote handeling in quarantainetijd

Deze tekst schreef ik grotendeels een jaar geleden al. Toen was mijn website nog niet af en op mijn oude site voelde het niet als de plek om mijn ideeën hierover te delen. En nu zitten we met zijn allen thuis vanwege een virus dat zich in razend tempo over de wereld verspreidt. Veel van ons hoeven niet naar kantoor, of naar school. We zijn thuis. De klok een uur verzetten voelt nu helemaal als een idiote handeling die geen enkel nut heeft, behalve ons eigen fysieke en mentale systeem overhoop gooien.

In Europa staat het afschaffen van de zomertijdbubbel al langere tijd op de agenda. Eigenlijk zou er dit jaar al een besluit over zijn gevallen. Alleen moest elk land apart beslissen of de zomer- of de wintertijd zou worden aangehouden. Maar iedereen moest het vervolgens wel met het elkaar eens worden. Wat een staaltje polderpolitiek is dat zeg. Zo wordt het natuurlijk niks.

Gras groeit niet sneller als je eraan trekt

Op het eerste gezicht lijkt de zomertijd aanhouden misschien als een goed plan, maar als je gaat uitrekenen hoe laat het in de winter dan pas licht wordt, nou, dan kom je nu al spontaan je bed niet meer uit. In de donkerste dagen van het jaar zal het namelijk niet voor half tien ‘s ochtends zijn dat de zon zich boven de horizon laat zien. En lichte zomeravonden krijgen we toch wel, alleen duurt het wat langer voordat het zo ver is. Maar zoals het in de natuur ook werkt: gras gaat niet sneller groeien als je eraan trekt. De schoonheid van het leven zit juist in het geduldig waarnemen van veranderingen, in plaats van ze geforceerd proberen te versnellen. Bovendien: wetenschappers kunnen al lang op basis van onderzoek aantonen dat we voor de wintertijd moeten gaan.

‘Onze voorouders zouden ons
met een groot vraagteken boven hun hoofd aankijken’

En als we het onze voorouders zouden vragen, dan zouden ze ons met een groot vraagteken boven hun hoofd aankijken. Om vervolgens aan de stand van de zon te zien dat het bedtijd is. Of tijd om te ontwaken. Weg met die rare zomertijd. Voortschrijdend inzicht. Het was ooit een goed doordacht plan, nu zijn we zoveel jaar verder en zoveel inzichten en ervaringen verder. Een kleine moeite om die onhandige keuze terug te draaien, daar hoeven we heus niet met alle landen over te vergaderen. Gewoon een keuze maken die voor iedereen geldt, op basis van feiten, wetenschap en ervaringen. Van 150.000 jaar mens-zijn versus 50 jaar mens-zijn. Zodat we vanaf volgend jaar ver weg blijven van de zomertijdmachinebubbel.

Maar ja. De blanke weldenkende, maar minder voelende mannen, zijn op dit moment druk met het inperken van de gevolgen van een globale pandemie. Wat ik ervan kan zien gebeurt ook dat voornamelijk op en over eigen grondgebied. Misschien als ze eens allemaal Zoom installeren op hun smartphones dat ze wat efficiënter te werk kunnen gaan. Kennis en ervaring met elkaar delen. Ego’s opzij zetten. En tijd over houden voor dingen die blijven liggen. Zoals het afschaffen van de zomertijd.

Leestips

Op Is Geschiedenis lees je dat de industriële revolutie het oorspronkelijke slaapritme van de mens totaal overhoop heeft gegooid. We werden wakker met de vogels en gingen daarna weer een paar uur slapen. Een ritme dat ik vanzelf heb gevonden sinds ik in het bos in quarantaine zat…

Meer argumenten lezen over het afschaffen van de zomertijd? Vorig jaar las ik dit boeiende artikel op De Groene Vrouw, waarin ook te lezen is dat Nederland voor de Tweede Wereldoorlog bij de Engelse tijd hoorde en we daarmee in de zomer nog meer van onze oorspronkelijke tijd vandaan zitten. Who knew…? Nooit iets over gelezen in ieder geval in de geschiedenisboeken.